راهنمای خوراک دام

خوراک دام همانطور که می دانید مهمترین جنبه در حفظ سلامت دام می باشد.

سیستم گوارشی نشخوارکنندگان به گونه ای است که به آنها اجازه می دهد تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را از خوراک و علوفه مصرفی هضم و جذب کنند.

دستگاه گوارش دام از چهار قسمت ابتدایی تشکیل شده است که یکی از آن ها شکمبه است.

شکمبه دارای تعداد زیادی از میکروارگانیسم ها ، باکتری ها و برخی تک یاخته ها است که امکان تخریب مواد فیبری موجود در علوفه را فراهم می کنند. عمدتا عملیات هضم اولیه خوراک توسط موجودات ذره بینی شکمبه انجام می شود.

گوسفند و بز نیز از نشخوارکنندگان هستند، اما بخش‌های اولیه دستگاه گوارش آنها نسبت‌ها و پیکربندی‌های متفاوتی نسبت به گاو دارد و به همین دلیل به عنوان “نشخوارکنندگان کوچک” شناخته می شوند.

اسب  نیز یک دام نشخوارکننده است و با وجود اینکه مانند گاو دستگاه گوارش چند بخشی ندارد قادر به مصرف و هضم علوفه میباشد.

سکوم و کولون، بخش هایی از روده بزرگ اسب هستند و تا حدودی همان کاری را برای او انجام می دهند که شکمبه برای گاو انجام می دهد.

لاماها و آلپاکاها نیز به “شبه نشخوارکنندگان” معروف هستند زیرا برخلاف سایر نشخوارکنندگان ، دستگاه گوارش آن ها به جای چهار بخش ابتدایی از سه بخش پیوسته تشکیل شده است.

خوک ها به دلیل سیستم گوارشی متفاوت خود از جیره غذایی متنوع تری نسب به سایر نشخوارکنندگان  برخوردارند.

خوک ها جانوران تک معده ای هستند، به این معنی که معده آن ها مانند معده انسان از یک بخش تشکیل شده است .

بخش اصلی جیره غذایی خوک ها را غلات تشکیل میدهند. همچنین می توانند بخشی از جیره غذایی خود را از مراتع تامین کنند، به شرط آنکه علوفه مرتع کیفیت بالایی داشته باشد.

جیره غذایی متعادل مقدار خوراکی است که نوع و نسبت مناسب مواد مغذی مورد نیاز دام را برای انجام یک هدف خاص تامین می کند.

 شش جزء اساسی جیره غذایی دام به ترتیب زیر مورد بررسی قرار می گیرد:

آب در خوراک دام

حیاتی ترین جزء هر جیره غذایی آب است و به همین دلیل توجه به دریافت آن توسط دام از اهمیت بالایی برخوردار است.

بدن دام جهت انجام صحیح اکثر عملکردهای فیزیولوژیکی به آب نیاز دارد و وجود آن ضروری است .

معمولا تعیین میزان واقعی آب موردنیاز بسیاری از دام ها مشکل است و هنگامی که میزان آب در جیره غذایی دام کمتر از مقدار نیاز او باشد ، مصرف ماده خشک توسط دام کاهش می یابد و مواد مغذی به اندازه کافی به بدن او نمیرسد.

پروتئین در خوراک دام

منبع اصلی نیتروژن در مواد غذایی پروتئین است که برای بهبود ساختار ماهیچه ها، پوست، مو و اندام های داخلی دام مورد نیاز میباشد.

پروتئین خام کل محتوای پروتئین یک خوراک است. از آنجایی که پروتئین ها به طور متوسط ​​حاوی ۱۶ درصد نیتروژن هستند، با دانستن مقدار کل نیتروژن موجود در خوراک دام میتوان مقدار تقریبی پروتئین را تعیین کرد.

پروتئین ها از اسیدهای آمینه تشکیل شده اند و هر پروتئین دارای انواع مختلفی از ۲۲ اسید آمینه در مقادیر مختلف است.

آمینو اسیدهای زیادی در بدن دام سنتز می شوند، اما هشت آمینو اسید وجود دارد که سنتز نشده و باید در جیره غذایی دام گنجانده شود که اسیدهای آمینه ضروری نامیده می شوند. هضم و جذب اسیدهای آمینه و نیتروژن در هر گونه  از دام متفاوت است.

انرژی خوراک دام

دام ها امکان انجام هر گونه فعالیت فیزیکی مانند توانایی رشد، تولیدمثل و فعال کردن سایر عملکردهای فیزیولوژیکی مانند هضم خوراک را توسط انرژی جذب شده از جیره غذایی خود بدست می آورند.

انرژی در واقع یک ماده مغذی نیست، بلکه ارزش کالریکی یک خوراک است.

برای تعیین مقدار انرژی خوراک دام روش های زیادی اعم از روش شیمیایی، مکانیکی و محاسباتی وجود دارد.

برخی از مقادیر انرژی که توسط روش های گفته شده محاسبه میشود شامل انرژی قابل هضم، انرژی قابل سوخت و ساز، انرژی خالص و انرژی کل مواد مغذی قابل هضم توسط دام میباشد.

به عنوان مثال انرژی قابل هضم کل (TDN) مقدار انرژی است که محاسبه آن بیشتر جهت تنظیم جیره های غذایی ساده دام استفاده می شود.

همچنین هر یک از اجزای یک جیره غذایی دارای مقدار انرژی قابل هضم متفاوتی هستند که بخشی از این انرژی در بدن دام متابولیزه شده و در بدن دام استفاده می شود.

فیبر خوراک دام

جیره غذایی دام که شامل کربوهیدرات‌های ساختاری موجود در گیاهان و غلات است فیبر خام نامیده میشود .

این ماده دارای مقادیر متفاوتی از مواد قابل هضم توسط دام به ترتیب از سلولز زیاد تا کم و لیگنین است.

فیبرها در خوراک تک معده ای ها نظیر خوک قابلیت هضم پایین تری دارند. اما دام های نشخوارکننده قادر هستند آن ها را به میزان بیشتری هضم کنند و میکروارگانیسم های موجود در دستگاه گوارش آن ها قادر به استفاده از فیبری هستند که انرژی را در جیره غذایی تامین می کند.

فیبر همچنین حجم زیادی را در دستگاه گوارش دام اشغال کرده و  دارای خصوصیات فیزیکی و شیمیایی می باشد که با عواملی از قبیل فرآیندهای جویدن و عبور خوراک و تجزیه آنزیمی در طی فرآیند تخمیر مرتبط می باشد.

این مساله به حفظ تعداد میکروارگانیسم هایی که برای هضم سالم حیاتی هستند کمک می کند.

مواد معدنی خوراک دام

وجود مواد معدنی جهت بهبود عملکردهای فیزیولوژیک، متابولیک و ایمنی در دام بسیار ضروری است.

مواد معدنی در جیره غذایی دام به دو بخش کلی و جزئی تقسیم می شوند.

مواد کلی موادی هستند که در یک جیره غذایی به مقدار بیشتری مورد نیاز هستند مانند (کلسیم، فسفر، سدیم، کلر، منیزیم، پتاسیم و گوگرد) و جزئی موادی هستند که در مقادیر کمتر در جیره غذایی دام مورد نیاز هستند مانند (آهن، مس، مولیبدن، منگنز، روی، کبالت، ید، و روی، کبالت، ید و …)

ویتامین های خوراک دام

ویتامین ها از نظر عملکرد شبیه به مواد معدنی هستند، زیرا در بسیاری از فعالیتهای فیزیولوژیکی شرکت می کنند.

بعنوان مثال کوآنزیم ها برای عملکردهای متابولیک و آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از آسیب به سلول ها موردنیاز هستند.

ویتامین ها به دو دسته محلول در چربی و محلول در آب دسته بندی می شوند. بسیاری از ویتامین های مهم برای دام ها توسط میکروارگانیسم های موجود در دستگاه گوارش سنتز می شوند.

بسیاری از ویتامین‌هایی که در بدن دام ساخته نمی‌شوند از خوراک دام به مقدار کافی فراهم می‌شوند.

مبانی جیره نویسی دام

هر جیره غذایی بسته به گونه، سن، اندازه، وزن، جنس، تولید مثل و محیط رشد دام با سایر جیره ها متفاوت خواهد بود.

فرمولاسیون مناسب جیره غذایی هر دام توسط نیازهای فیزیولوژیکی همان نوع دام، تحت شرایط مختلف تعیین می شود.

علاوه بر آگاهی از نیازهای مغذی دام، شناخت ترکیبات هر خوراک در هر جیره نیز ضروری است و در صورت امکان بهتر است از خوراک مورد استفاده برای دام نمونه برداری شده و آن را به دقت تجزیه و تحلیل کنید.

به این ترتیب می توانید اطمینان داشته باشید که دام های سالمی را پرورش می دهید.