
چگونگی درمان و پیشگیری از نفخ گاوها + دلایل ایجاد نفخ شکم گاو

نفخ گاو یک مشکل جدی و قدیمی است که اغلب با مصرف خوراکهای با کیفیت بالا که به راحتی قابل هضم و به سرعت در شکمبه تخمیر میشوند، مرتبط است. این مشکل تنها مختص گاوها نیست و در سایر نشخوارکنندگان مانند گوسفند و بز نیز رخ میدهد.
روشهای مختلفی برای تشخیص و درمان نفخ گاو وجود دارد که برخی از آنها را میتوانید خودتان انجام دهید، اما در مواردی بهتر است یک دامپزشک متخصص گاو برای کمک به شما حضور داشته باشد، به ویژه هنگامی که نیاز به استفاده از ابزارهایی مانند ترکار و لوله فریک باشد. در مواقع اضطراری فوراً با یک دامپزشک تماس بگیرید.
روشهای پیشگیری از نفخ گاو نیازمند مدیریت دقیق است، خواه این نفخ در محیطهای نگهداری دام باشد یا در چراگاهها. در ادامه به طور مفصل این روش ها را توضیح داده خواهند شد.
شناسایی انواع نفخ گاو
آشنایی با نفخ کفآلود
این نفخ همچنین به عنوان «نفخ اولیه شکمبه» شناخته میشود. نفخ کفآلود عمدتاً به دلیل وجود سبزیجات مرتعی (عمدتاً یونجه و شبدر) و سایر علوفهها مانند محصولات جوان سبز غلات، کانولا یا کلزا، کلم، شلغم و محصولات حبوباتی (نخود، لوبیا، نخود فرنگی، عدس و غیره) ایجاد میشود.
تجزیه سریع مواد گیاهی با قابلیت هضم بالا باعث آزاد شدن ناگهانی محتویات سلولی میشود که برای میکروبها قابل هضم است. این افزایش ناگهانی در دسترسی به مواد مغذی، سبب افزایش سریع بار میکروبی شده و در نتیجه نرخ هضم دو برابر میشود.
پروتئینها و کربوهیدراتهای محلول بخش بزرگی از محتویات سلولی را تشکیل میدهند، همانطور که ذرات کوچک که در واقع بخشهایی از دیواره سلولی گیاه هستند و میکروبها به آنها متصل میشوند. هر کربوهیدرات اضافی که میکروبها قادر به تجزیه آن نیستند به عنوان «لعاب» بر روی بدن سلولی آنها ذخیره میشود. این لعاب بسیار چسبناک و پایدار است.
میکروبها همچنین در فرآیند تخمیر و هضم این بافتهای گیاهی گاز زیادی آزاد میکنند. اما با تشکیل لعاب اضافی، گاز در این حبابهای بسیار پایدار و لزج به دام میافتد. فشار شکمبه با افزایش تولید لعاب و گاز افزایش مییابد.
همانند نفخ گازی آزاد، هر چه فشار بیشتری در شکمبه ایجاد شود، فشار بیشتری به ریهها وارد میشود. اگر به موقع درمان نشود، حیوان در نهایت به دلیل عدم توانایی در تنفس و خفگی میمیرد.
نفخ گاو کفآلود همچنین در گاوهای پرواری که برای ۱ تا ۲ ماه از جیرههای پرکنسانتره تغذیه شدهاند مشاهده میشود. علت دقیق این نوع نفخ مشخص نیست اما تصور میشود که میکروبهای خاص شکمبه ممکن است لعاب پایدار تولید کنند یا شرایطی را ایجاد کنند که افزایش مصرف غلات باعث تولید ذرات بسیار ریز غلات شود؛ این شرایط باعث میشود که غلظت زیادی از کنسانتره و کمبود علوفه در جیره خوراک دام وجود داشته باشد.
آشنایی با نفخ گاز آزاد در گاو
این نوع از نفخ معمولاً با انسداد یا وجود چیزی (مانند غدد لنفاوی متورم) که مری را مسدود میکند و از آروغ زدن طبیعی گازها در فرایند نشخوار جلوگیری میکند، مرتبط است. دامپزشکان این حالت را به عنوان «نفخ شکم ثانویه» میشناسند. این مشکل همچنین به عنوان یک مسئله ثانویه مرتبط با یک مورد حاد یا بالینی از مصرف بیش از حد غلات یا اسیدوز شناخته میشود، زمانی که کاهش pH شکمبه باعث التهاب شکمبه و مری میشود و در نتیجه بر آروغ زدن طبیعی (آروغ زدن) تأثیر میگذارد.
وقتی گاوها به یک دارو یا ماده خاص واکنش آلرژیک نشان میدهند، این موضوع نیز میتواند باعث نفخ شکم گاو (نفخ شکم ثانویه) شود، اگر حیوان به دلیل این واکنش آلرژیک دچار آنافیلاکسی شود. تب شیر نیز میتواند باعث بروز نفخ گاز آزاد شود.
اگر حیوانات در موقعیتی باشند که نتوانند بلند شوند؛ مانند زمانی که روی پهلوهای خود خوابیدهاند یا به مدت طولانی به پشت قرار گرفتهاند و نمیتوانند بلند شوند و مانند کانالهای آبیاری یا وسایل حمل و نقل شلوغ)، میتوانند به دلیل نفخ شکم بمیرند زیرا شکمبه فشار قابل توجهی بر ریههای آنها وارد میکند.
مشاهده علائم و نشانههای نفخ در گاو
مشاهده شکم متورم
اولینو مهمترین نشانهای که باید در گاوهای مبتلا به نفخ مورد توجه قرار دهید، تورم غیرطبیعی در ناحیه بالایی سمت چپ (پهلو چپ) حیوان است. کل شکمبه ممکن است بزرگ شده و باعث تورم زیاد در سمت چپ شود. سمت چپ همان جایی است که شکمبه قرار دارد و جایی است که احتمالاً میتوانید مشاهده کنید که حیوان چقدر دچار باد معده شده است.
علائم ناراحتی گاو
گاوهای دچار نفخ معمولاً با پاهای عقب خود به شکمشان ضربه میزنند، بیقراری نشان میدهند (مکرراً دراز میکشند و بلند میشوند)، به دفعات دفع میکنند و حتی برای کاهش ناراحتی ممکن است غلت بزنند.
مشکل تنفس گاو
گاوها تلاش خواهند کرد از طریق دهان تنفس کنند، زیرا با فشار آوردن شکمبه متورم به ریهها و دیافراگم، تنفس برای آنها سختتر میشود. این حیوانات همچنین با ترشح بیش از حد بزاق، زبان خود را بیرون میآورند که شبیه به نفسنفس زدن است و سر خود را کشیده نگه میدارند تا بیشترین مقدار هوا را وارد ریههایشان کنند. این علائم میتواند نشانهای از نفخ گاو باشد.
مراقبت از حیوانات مرده
مرگ میتواند به سرعت پس از شروع نفخ در گاو رخ دهد، اما معمولاً بین 2 تا 4 ساعت پس از اولین بروز اتفاق میافتد. مرگ به دلیل فشار آورده شدن شکمبه متورم بر روی دیافراگم حیوان و جلوگیری از استنشاق رخ میدهد. نفخ گاو که به شدت کافی برسد، باعث میشود حیوان بدون تقلا به سرعت فروپاشیده و بمیرد.
یک دامپزشک را برای انجام کالبدشکافی بالای سر گاوهای مرده خود بیاورید تا تأیید شود که آنها بر اثر نفخ مردهاند. بدون توجه به علت مرگ، شکمبه گاو پس از مرگ همچنان متورم میشود به دلیل ادامه فرآیند تخمیر که پس از مرگ حیوان همچنان ادامه دارد و این میتواند بدون انجام آزمایش پس از مرگ توسط دامپزشک منجر به تشخیص نادرست شود.
احتمال وقوع مرگ در گاوهای گوشتی که در مراتع نگهداری میشوند بیشتر از گاوهای شیری است، زیرا گاوهای شیری بیشتر تحت نظارت و بررسی قرار میگیرند.
درمان فوری دامهای مبتلا به نفخ
در این بخش، نحوه تسکین سریع و کارآمد نفخ گاو در دامهای مبتلا را بررسی میکنیم. درمان بستگی به شدت نفخ دام دارد. در موارد خفیف، تنها کافی است دامها حرکت کنند. اما در موارد شدید، باید هر چه سریعتر یک دامپزشک برای معاینه و درمان مراجعه کند.
درمان نفخ گاو
خروج فوری دام از منابع نفخزا
تمام دامها، نه فقط آنهایی که دچار نفخ شدهاند، باید بلافاصله از منبع نفخزا خارج شوند تا نفخ بیش از این پیشرفت نکند. دامها را به چراگاه غیرحبوباتی یا منطقهای با علوفه غیرحبوباتی منتقل کنید.
ارزیابی حیوانات برای تعیین شدت نفخ گاو
موارد نفخ از خفیف تا شدید متغیر هستند.
- موارد خفیف نفخ نشاندهنده برجستگی در ناحیه چپ پهلو هستند، اما حیوان به نظر نمیرسد که در وضعیت ناراحتی باشد.
- موارد متوسط نفخ نشاندهنده برجستگی آشکارتر در شکمبه، به ویژه در سمت چپ هستند. حیوانات در این حالت احساس ناراحتی میکنند، اما هنوز نشانههای تنفس دشوار را نشان نمیدهند.
- موارد شدید نفخ نشاندهنده برجستگی شدید در شکم، ناراحتی زیاد و زبان بیرونزده با نشانههای آشکار از تنفس دشوار هستند.
- اگر میتوانید حیوان را به محلی برسانید که بتوانید پوست حیوان را با دست به سمت بالا بکشید. توجه کنید که در موارد خفیف و متوسط نفخ گاو، میتوانید پوست را بگیرید و بکشید. در مورد نفخ شدید این امکان وجود نخواهد داشت.
تماس با دامپزشک
به دامپزشک خود بگویید که این یک وضعیت اضطراری است و نیاز دارید که همین حالا به محل بیاید یا اگر امکان انتقال حیوانات مبتلا به یک کلینیک دامپزشکی را دارید، این کار را در اسرع وقت انجام دهید، حتی اگر نیاز به بارگیری آنها در مراتع باشد. اگر گزینه دوم را انتخاب کردهاید و امکانات لازم برای انجام این کار را دارید، نیازی به انجام مراحل زیر نیست. اما اگر نمیتوانید حیوانات را به کلینیک دامپزشکی منتقل کنید، مراحل بعدی برای نجات حیوانات شما حیاتی خواهند بود. در مواردی که گاو دچار نفخ گاو شده باشد، این اقدامات ضروری است.
مهار کردن حیوان نیازمند درمان
برای درمان دام، ابتدا باید حیوان مورد نظر را مهار کنید. بدون مهار کردن حیوان در قفس نگهداری که مانع از حرکت و چرخش آن شود، امکان درمان نفخ گاو در مزرعه وجود نخواهد داشت. قفس فشار ایدهآل است، بهجز در این موارد که فشردن طرفین دام فقط در صورتی مفید است که بتوان طرفین را بهقدری فشار داد که به طرفین متورم و دردناک دام فشار بیش از حد وارد نشود.
بهتر است گاو در حالت ایستاده باشد، زمانی که نیاز به انجام مواردی مانند لولهگذاری، قرار دادن ترُکار یا در بدترین حالت، انجام رومنوتومی (عمل جراحی باز کردن شکمبه) است تا این حیوانات نجات یابند.
رسیدگی فوری به دامهای دچار نفخ شدید
ابتدا به دامهایی که دچار نفخ شدید شدهاند رسیدگی کنید. این حیوانات زمان کمتری برای زندگی دارند و نیازمند درمان فوری برای بقا هستند. هرگز در رسیدگی به این حیوانات تردید نکنید. اولین کاری که باید انجام دهید این است که سعی کنید فشار را با استفاده از لوله معده کاهش دهید. ممکن است حیوان دچار نفخ گاو ناشی از گاز آزاد شده باشد که به راحتی با لوله معده قابل تخلیه است. روشهای دیگر که تهاجمیتر و موثرتر هستند، تنها در صورتی که استفاده از لوله معده موثر نباشد، باید استفاده شوند.
استفاده از لوله معده
مراحل زیر بسیار شبیه به دادن داروهای خوراکی به دام است و باید به همان شیوه دنبال شود. لولهگذاری معده باید به عنوان روشی برای کاهش فشار گاز در شکمبه گاو در موارد شدید نفخ گاو مورد توجه جدی قرار گیرد و باید اولویت اول باشد ، زیرا این روش کمترین آسیب را به حیوان میرساند. این روشی است که توسط اکثریت دامداران بیشتر استفاده و توصیه میشود.
- لوله فریک را در دهان دام قرار دهید. با ضربه زدن به گوشههای دهان، دام را وادار کنید تا دهان خود را باز کند. لوله را به زور وارد نکنید، بلکه تا آنجایی بروید که حیوان شروع به بلعیدن لوله کند. ادامه دهید تا تنها حدود 2 اینچ (6 سانتیمتر) از لوله بیرون از دهان باقی بماند. لوله را رها نکنید! لوله فریک یا لوله فلزی (یک لوله PVC سخت با قطر 1.5 تا 1.25 اینچ نیز کار خواهد کرد) که در انتها صاف شده تا از آسیب به دهان و بافتهای مری جلوگیری شود، یک لوله توخالی 3 فوتی است. این لوله برای جلوگیری از جویدن و آسیب رساندن به لوله معده توسط دام لازم است.
- در حالی که دستتان روی لوله است، لوله معده را وارد کنید. لوله معده باید از طریق لوله فریک به داخل مری وارد شود، جایی که توسط گاو بلعیده شده و به شکمبه میرود. میتوانید با بوییدن بوی لوله تشخیص دهید که وارد شکمبه شدهاید. نیازی به وارد کردن کامل لوله نیست، بلکه حدود 1 متر (3 فوت) از آن بیرون باقی بماند. لوله معده باید 6 فوت (2 متر) طول داشته باشد و دارای قطر داخلی 1.5 تا 2 سانتیمتر (5/8 تا 3/4 اینچ) باشد. اگر لوله معده مانند آنچه از طریق تأمینکننده دامپزشکی عرضه میشود ندارید، یک شیلنگ باغبانی با اتصال فلزی برداشته شده با قطر 2 تا 2.5 سانتیمتر یا شیلنگ گرمایش خودرو با قطر 5/8 تا 3/4 اینچ (1.5 تا 2 سانتیمتر) نیز کار خواهد کرد، به شرطی که انتهای آنها صاف شده باشد.
- شیلنگ را به جلو و عقب حرکت دهید تا محلهای گاز در شکمبه را پیدا و آزاد کنید. وقتی شیلنگ وارد شکمبه نفخ کرده میشود، شیلنگ با کف مسدود خواهد شد. ممکن است نیاز به دمیدن در لوله داشته باشید تا کف را از طرف دیگر آزاد کنید. در صورت نفخ کفدار و لولهگذاری، کاهش فشار ممکن است تقریباً غیرممکن باشد. این وضعیت در صورتی که حیوان شما دچار «نفخ گاز آزاد» شده باشد متفاوت است. با نفخ گاز آزاد، وقتی لوله وارد شکمبه میشود، گاز در کمتر از یک دقیقه سریعاً آزاد میشود.
- یک عامل ضد کف به حیوان بدهید. انتهای آزاد شیلنگ را به تفنگ تزریق متصل کرده و مخلوط روغن معدنی و آب (یا روغن معدنی خالص؛ دوز ایدهآل 300 تا 500 میلیلیتر) را به شکمبه پمپ کنید.
- لوله معده و سپس لوله فلزی را خارج کنید. پس از انجام این کار، حیوان را آزاد کنید، اما آن را در محلی که بتوانید برای چند ساعت آینده زیر نظر داشته باشید نگه دارید. ممکن است نیاز باشد که پس از چند ساعت این عملیات را تکرار کنید.
استفاده از تروکار و کانولا در مواقع ناکافی بودن لوله معده
در مواقعی که استفاده از لوله معده کافی نیست، از تروکار (Trocar) و کانولا (Cannula) استفاده کنید. در این مواقع، اگرچه حیوان نشانههایی از تنفس دشوار و تورم شدید دارد، اما هنوز نزدیک به مرگ نیست. همچنین، تروکار زمانی ضروری است که لوله معده برای خروج گازهای شکمبه کافی نباشد.
برش کوچکی به طول یک سانتیمتر در پوست در همان منطقهای که در مرحله قبل مشخص شده است ایجاد کنید. این برش باید به اندازهای کوچک باشد که کانولا در شکمبه بماند.
تروکار (با کانولا متصل) را از طریق عضلات شکمی به داخل شکمبه از طریق برشی که با چاقو ایجاد کردهاید وارد کنید. دسته تروکار را بگیرید و با یک حرکت به سمت داخل، از عضلات شکمی به داخل شکمبه وارد کنید. این کار به تلاش همزمان نیاز دارد زیرا عضلات شکمی نرم و خمیری نیستند. این کار برای نجات حیوان است، نه برای صدمه زدن به آن.
تروکار را بردارید و کانولا را در سوراخ باقی بگذارید. این کار به خروج کف و گازها از شکمبه کمک میکند. برخی از کانولاهای موجود پلاستیکی هستند و دارای شیارهایی در قسمت بالایی هستند تا زمانی که شکمبه سوراخ شد، کانولا به داخل بدن گاو پیچانده شود و از جای خود خارج نشود. این یک مزیت نسبت به روشهای دیگر است.
یک تکه سیم به طول ۳۰ تا ۶۱ سانتیمتر را وارد کنید تا کف را هم بزنید. کف معمولاً بسیار ضخیم و سنگین است و به راحتی شکسته نمیشود که این دلیل سختی خروج گازها به طور طبیعی از گاو است. هم زدن کف باعث خروج بیشتر گازها و شکستن حبابها میشود.
ممکن است نیاز به تجویز یک عامل ضد کف به طور مستقیم در شکمبه از طریق کانولا داشته باشید. از یک تفنگ تزریق برای این کار استفاده کنید و حدود ۷.۵۷ لیتر به طور مستقیم به شکمبه اضافه کنید. افزودن عامل ضد کف باعث شکستن حبابها با سرعت بیشتری میشود.
کانولا را برای چند ساعت یا چند روز در جای خود بگذارید، اگر مشکل نفخ گاو همچنان وجود داشته باشد. به طور منظم حیوان و کانولا را بررسی کنید تا از انسداد احتمالی که ممکن است به دلیل خشک شدن کف در معرض هوا ایجاد شود، جلوگیری کنید. با دامپزشک نیز مشورت کنید، زیرا ممکن است نیاز به تزریق آنتیبیوتیکی مانند پنیسیلین برای جلوگیری از عفونت دام داشته باشید. عفونت با داشتن کانولا در گاو برای چند روز اجتنابناپذیر است. سپس دامپزشک را برای برداشتن کانولا و بخیه زدن بافتهای آسیبدیده بیاورید.
روش تروکار و کانولا ممکن است کمتر از رومنوتومی (شکمبه شکافی) تهاجمی باشد، اما قابل درک است اگر از انجام این روش خودداری کنید، حتی اگر کاملاً متوجه باشید که این کار به معنای نجات گاو شما و نه عمداً آسیب رساندن به آن است. دامپزشک را برای انجام این روش بیاورید. آنها قطعاً به شما نشان خواهند داد که چه کارهایی باید انجام شود و چگونه به درستی این کار را انجام دهید، تا در صورت نیاز، بتوانید این روش را در آینده خودتان انجام دهید.
رومینوتومی اضطراری در صورت عدم دسترسی به تروکار و کانولا
در صورت عدم دسترسی به تروکار و کانولا و در صورتی که لوله معده برای تخلیه نفخ شدید کافی نباشد، باید عمل رومینوتومی اضطراری را انجام دهید. اگر دامپزشک در نزدیکی نیست و حیوان به شدت دچار نفخ گاو شده و احتمال مرگ قریبالوقوع او وجود دارد، باید با استفاده از یک چاقوی بسیار تیز، فشار داخل شکم را کاهش دهید و جان حیوان را نجات دهید.
این عمل در شرایط اضطراری انجام میشود و ممکن است برای حیوان بدون درد نباشد، اما وقتی که نجات جان حیوان در مقابل درد بیشتری که او به دلیل نفخ گاو متحمل میشود قرار میگیرد، اخلاق حکم میکند که نجات جان حیوان مهمتر از ترس از ایجاد درد برای او باشد.
برای انجام این عمل تردید نکنید. این یک مسئله مرگ و زندگی است!
- یک برش سریع به طول 6 تا 12 سانتیمتر بر روی پوست ناحیه میانی پهلوی چپ ایجاد کنید. این ناحیه به عنوان مثلث توخالی پشت دندهها و جلوی مفصل ران شناخته میشود که در گاوهای بدون نفخ به راحتی قابل شناسایی است.
- برش را از طریق پوست، عضلات شکمی و سپس به داخل شکمبه ادامه دهید.
- هنگامی که به داخل شکمبه برش میزنید، کنار بایستید زیرا گازها و محتویات شکمبه با فشار زیاد آزاد میشوند و اگر در مسیر باشید، به شما برخورد خواهند کرد! این کار باعث میشود که حیوان احساس راحتی کند و بتواند دوباره به راحتی تنفس کند.
- از دامپزشک بخواهید زخم را تمیز کرده و با استفاده از روشهای جراحی استاندارد دیواره شکمبه، عضلات شکمی و پوست را بخیه بزند تا از پریتونیت (اثرات سمی ورود محتویات معده در داخل حفره بدنی) جلوگیری شود.
این روش برای حیوان و حتی برای فردی که این کار را انجام میدهد، بسیار سخت و آسیبزا است. اگر تردید دارید، با دامپزشک تماس بگیرید و از او بخواهید شما را در طول عمل راهنمایی کند یا امیدوار باشید که دام تا زمان رسیدن دامپزشک زنده بماند.
آزاد کردن گاو
پس از اتمام کار، دام را آزاد کنید و به گاو بعدی که مشکل نفخ گاو دارد، بپردازید. اما اگر فقط یک حیوان دارید، این عالی است. فقط طی چند روز آینده این حیوان را تحت نظر داشته باشید تا ببینید آیا نفخ گاو دوباره بروز میکند یا نیاز به اقدامات دیگری وجود دارد. دامپزشک خود را در دسترس داشته باشید تا در صورت بروز هرگونه مشکل یا داشتن سوالاتی که نیاز به پاسخ فوری دارند، بتوانید با او تماس بگیرید.
پیشگیری از نفخ شکم گاو
اجتناب از ورود دامهای گرسنه به مراتع بقولات تازه
هرگز دام های گرسنه را به مراتع بقولات تازه نبرید. پیش از بردن دامها به مرتع یونجه، صرف نظر از کیفیت آن، مطمئن شوید که ابتدا آنها از کاه به مقدار کافی تغذیه کردهاند (ترجیحاً کاه یونجه-علف) یا دسترسی آزاد به کاه داشته باشند قبل از اینکه آنها را به مرتع یونجه ببرید. هنگام انتقال به مرتع جدید، حیوانات را زمانی منتقل کنید که به نظر نمیرسد به آنچه در طرف دیگر حصار قرار دارد علاقهمند باشند.
نگهداری دامها در مرتع حاوی لگوم
هنگامی که دامها در مراتع حاوی لگوم قرار دارند، باید به طور پیوسته و منظم از این منابع تغذیه کنند. لازم است که دامهای شما به صورت یکنواخت و منظم هم در روز و هم در شب از علوفههای لگوم استفاده کنند. از چرای متناوب (برداشتن دامها در شب و بازگرداندن آنها در صبح یا حتی ظهر) خودداری کنید، زیرا این روش باعث بروز ناگهانی نفخ گاو میشود.
محققان که نفخ گاوها را مطالعه میکنند، از چرای متناوب برای ایجاد بروز ناگهانی نفخ در مطالعات خود استفاده میکنند. چرای متناوب باعث بروز ناگهانی نفخ میشود، زیرا دامها برای چند ساعت از علوفه با کیفیت بالا محروم میشوند و سپس با بازگشت به چراگاه، به ناگهان به مواد مغذی بالا دسترسی پیدا میکنند. این دسترسی ناگهانی به علوفههای با دسترسی بالا باعث ایجاد نفخ میشود.
کنترل شرایطی که در آن چرا توسط آب و هوای نامساعد (رعد و برق، تگرگ، و غیره)، حشرات گزنده یا موج گرمای شدید که دامها را مجبور به پناه بردن به سایه در طول روز میکند، غیرممکن است. دامها عادات طبیعی چرای خود را تغییر میدهند، به طوری که چرا کوتاهتر و شدیدتر میشود و مشکلات نفخ ایجاد میشود.
در این موارد، دامها باید تحت نظارت قرار گیرند و حتی ممکن است نیاز باشد که به همراه چرا به آنها کاه داده شود تا مشکلات نفخ کاهش یابد.
مدیریت چرای فشرده
استفاده از مدیریت چرای فشرده برای کاهش مدت زمان چرای دامها در یک پادوک (Paddock) یا چراگاه توصیه میشود. در صورتی که دامها در یک چراگاه حاوی بقولات رها شوند که بتوانند گیاهانی را که میخواهند بخورند انتخاب کنند، ممکن است مشکلات نفخ گاو به وجود آید.
در شرایطی که دامها هنوز به یونجه عادت نکردهاند و به صورت پیوسته میچرند، ابتدا عمدتاً به چرا از چمنها و دیگر گیاهان میپردازند و سعی میکنند یونجه را نادیده بگیرند. هنگامی که این گیاهان به اتمام رسیدند، آنها به یونجه رو میآورند و در نتیجه دچار نفخ میشوند. این حالت میتواند چند روز تا حدود یک هفته پس از معرفی به چراگاه حاوی مخلوط بقولات رخ دهد.
با استفاده از چرای گردشی یا مدیریت چرای فشرده، دامها به گونهای مدیریت میشوند که هر یک تا سه روز یک بار یک پادوک را چرا کنند. این روش، چرای انتخابی دامها را کاهش میدهد و باعث میشود بقایای گیاهان باقی بمانند، به ویژه زمانی که از سیستم «نیمی بگیر، نیمی بگذار» استفاده شود.
اهمیت دارد که گاوها را به یک پادوک تازه منتقل کنید زمانی که گرسنه نیستند یا به نظر نمیرسد علاقهای به انتقال به چراگاه جدید داشته باشند. این کار باعث میشود بقایای گیاهی پس از هر جابهجایی باقی بماند. هیچ وقت نمیتوان گفت که باقیمانده زیاد گیاهان پس از چرا بد است، زیرا بهتر است مقدار زیادی باقی بماند که بتوان مجدداً چرید، تا این که دامها را زمانی که تقریباً چیزی باقی نمانده و گرسنه هستند به پادوک بعدی منتقل کرد.
منتقل کردن حیوانات به مراتع جدید
برای جابجایی حیوانات به مرتع یا حصار جدید، همواره باید در بعد از ظهر اقدام کنید و نه در صبح. گاوها در صبح بیشتر میخورند و نفخ گاو در صبح همچنین باعث افزایش نرخ هضم میشود، که احتمال ابتلا به نفخ را افزایش میدهد.
تأخیر در چرای لگوم تا رشد کامل یا گلدهی کامل
چرای دامها را تا زمانی که گیاهان لگوم کاملاً رشد کرده و یا به مرحله کامل گلدهی رسیدهاند به تأخیر بیاندازید. یونجه و شبدر در مراحل پیش از گلدهی یا در حالت رویشی، خطر نفخ گاو را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهند نسبت به گیاهان بالغتر. اگر یک تکه از ساقه و برگ یونجه نابالغ را در دست خود بگیرید و آنها را به شکل توپ درآورید و سپس فشار دهید، متوجه خواهید شد که مقدار زیادی آب و کف از آن خارج میشود. این نشانهای است که این گیاه بسیار قابلهضم است. گیاهانی که در مرحله کامل گلدهی هستند، دارای فیبر بیشتری بوده و کمتر قابلهضم هستند، بنابراین خطر نفخ گاو در آنها کمتر است.
چراگاههای برش خورده و پژمرده شده
چراگاههایی را چرا کنید که برای 24 تا 48 ساعت برش خورده و پژمرده شدهاند. این پژمردگی باعث کاهش رطوبت گیاهان برش خورده از طریق تبخیر و تعرق میشود. کاهش رطوبت موجب کاهش وقوع نفخ گاو میشود.
استفاده از ضد کف در مراتع پرلگوم
استفاده از عامل ضد کف هنگام چرا کردن گاوها در مراتع با علوفههای دارای سطح بالای لگومها توصیه میشود. برای تهیه یک عامل ضد کف مناسب برای گاوها، با دامپزشک محلی خود یا فروشگاههای تامین تجهیزات دامپروری مشورت کنید. یکی از محصولات موجود به نام Bloat Guard میباشد.
ماده فعال پولوکسالن که در Bloat Guard وجود دارد، به طور موثر در کنترل نفخ گاو مورد استفاده قرار میگیرد. البته، این محصول تضمین نمیکند که در صورت مصرف آزادانه و مخلوط با دانهها، به دلیل میزان مصرف متغیر و دوره زمانی بین مصرفها، از نفخ جلوگیری کند.
محصول دیگری به نام Alfasure نیز وجود دارد که توسط دامپزشک و با نسخه قابل تهیه است و در کنترل نفخ مؤثر میباشد. استفاده از نمک معدنی ردیابی آزاد نیز میتواند به کاهش بروز نفخ حیوان کمک کند.
استقرار لگومینوسهای ضد نفخ در چراگاهها
برای کاشت گیاهان لگومینوس مقاوم به نفخ در یک چراگاه موجود یا هنگام ایجاد یک چراگاه جدید، میتوان از گیاهان لگومینوس مقاوم به نفخ مانند گاودانه زرد (Cicer Milkvetch)، یونجه دمسنجاقی (Birdsfoot Trefoil)، اسپرس (Sainfoin) و شنبلیله (Fenugreek) استفاده کرد. هرچند که این لگومها سختتر از یونجه یا شبدر قابل استقرار هستند، اما پس از استقرار میتوان آنها را به نحوی مدیریت کرد که به کاهش یا از بین بردن نفخ در حیوانات کمک کنند.
به عنوان مثال، یک ترکیب چراگاهی که حداقل شامل ۶۰٪ لگوم و ۴۰٪ چمن باشد و بخش لگوم آن از ۲۵ تا ۳۰٪ اسپرس در یک ترکیب لگوم یونجه-اسپرس تشکیل شده باشد، میتواند نفخ را تا ۹۸٪ کاهش دهد. اسپرس دارای تاننهای متراکم است که به پروتئینها در شکمبه متصل میشوند و از تخریب آنها توسط میکروبهای شکمبه جلوگیری میکنند.یک ترکیب چراگاهی که عمدتاً از لگومینوسهای غیر نفاخ تشکیل شده باشد نیز به خوبی عمل خواهد کرد.
بهبود روشهای تولید برای افزایش علف
بهبود روشهای تولید به منظور افزایش میزان علف در مزارع حاوی یونجه یا شبدر بسیار حائز اهمیت است. در مواردی که یک مزرعه عمدتاً حاوی شبدر و یونجه است و نیاز به افزایش میزان علف وجود دارد، چندین گزینه برای دستیابی به این هدف وجود دارد، استفاده از کود نیتروژن، کاشت علف در مزرعه موجود و چرای سنگین از لگومها.
استفاده از کود نیتروژن باعث تشویق رشد علفها شده و آنها را به رقابت با لگومها وادار میکند. این امر باعث میشود تا گرههای لگومها تنبل شوند و نیتروژن کمتری تثبیت کنند.
بذرپاشی علفها زمانی که مرتع به شدت چراییده شده یا کوتاه بریده شده باشد انجام دهید و پس از آن با استفاده از هرس، تماس بذر با خاک را تقویت کنید.. افزودن نیتروژن به مزرعه نیز باعث رشد بیشتر علفهای موجود خواهد شد. خودسمی (Auto-toxicity) ناشی از گیاهان یونجه موجود، بر جوانهزنی علفهای جدید تاثیری نخواهد داشت. نفخ گاو نیز به دلیل تجمع گاز در دستگاه گوارش، مسئلهای است که باید در مدیریت تغذیه دام مورد توجه قرار گیرد.
چرای سنگین تأثیر منفی بر گیاهان یونجه خواهد داشت. تأثیر بر ریشهها و جلوگیری از باز تولید خودکار گیاهان میتواند باعث کاهش یونجه در مزرعه شود، اما به افزایش علف کمک میکند. با این حال، باید مراقب چرای بیش از حد باشید تا مشکلاتی مانند نفخ گاو ایجاد نشود.
پیشگیری از نفخ کفآلود در گاوهای پرواری
برای پیشگیری از نفخ کفآلود در گاوهای پرواری، بهتر است از جیرههای غذایی با فیبر بیشتر و غلات ریز آسیابشده کمتر استفاده شود. جیرههای پایانی برای گاوهای پرواری باید حداقل 10 تا 15 درصد فیبر داشته باشند. غلات نباید به گونهای آسیاب شوند که برای تغذیه مرغ مناسب باشند؛ بلکه باید به صورت رولشده یا ترکخورده مصرف شوند.
کنار گذاشتن دامهای مستعد به نفخ
بهتر است دامهای مستعد به نفخ را از گلههای پرورشی کنار بگذارید. مطالعات اخیر نشان دادهاند که نفخ گاو قابل توارث است و میتوان با حذف دامهایی که دچار نفخ شدهاند، میزان نفخ را در گله پرورشی کاهش داد، در صورتی که شرایط طبیعی به طور خودکار بعضی از این دامها را از بین نبرده باشد (یعنی دامها از نفخ بمیرند). حذف دامها در شرایطی که امکان حذف آنها وجود ندارد، مانند زمانی که دامها را به طور سفارشی چراندن یا تغذیه میکنید، کمتر ممکن است. مدیریت دقیق برای کاهش خطر نفخ در گاوها باید اجرا شود.
سوالات متداول درباره نفخ گاو
روش ایمن برای نگهداری دامها داخل یک حصار برقی تک سیم چیست؟
ابتدا، مطمئن شوید که زمین کافی دارید. اگر زمین مناسب نباشد، حصار نمیتواند شوک موثری ایجاد کند. دومین نکته، استفاده از شارژر مناسب است. شارژر باید انرژی کافی داشته باشد تا زمانی که حیوانات برای اولین بار حصار را تست میکنند، شوک مناسبی ایجاد کند. از همان شارژری که برای اسبها استفاده میکنید، استفاده نکنید، زیرا توان کافی برای تاثیرگذاری بر گاوها ندارد.
سومین نکته، اطمینان از این است که حصار توسط گیاهان یا هر اتصال بد دیگری به یک حصار دیگر کوتاه نشده باشد. در نهایت، مطمئن شوید که حیوانات میدانند حصار برقی چیست و آموزش دیده اند. سیم بالا باید در ارتفاع بینی دام باشد؛ هر چقدر بالاتر یا پایینتر باشد، آنها از زیر عبور میکنند یا از روی آن میپرند!
آیا کسی تجربه موفقی در پاشیدن عوامل ضد کف به طور مستقیم بر روی گیاهان لگوم (حبوبات) داشته است؟
خیر، زیرا اگر بارانی ببارد، این روش مؤثر نخواهد بود. بر اساس نکات پیشگیرانه ذکر شده برای این گاوها، فراهم کردن علف خشک (یونجه) در چند روز اول که به محل جدید معرفی میشوند، میتواند شروع خوبی باشد. ایده دیگر این است که پیشگیریکننده نفخ گاو را در آب یا مواد معدنی آنها فراهم کنید، نه فقط از بلوک ضد نفخ استفاده کنید. حتی میتوانید کمی شوینده به مواد معدنی پودری اضافه کنید. نکته اینجاست که پس از تطبیق آنها با یونجه، نباید برای مدت طولانی آنها را از یونجه دور نگه دارید؛ در غیر این صورت، مشکلات نفخ گاو را خواهید داشت.
نکات مهم درباره نفخ گاو
- نفخ ناشی از گاز آزاد به صورت پراکندهتر بوده و در یک زمان کمتر تعداد حیوانات را تحت تأثیر قرار میدهد در مقایسه با نفخ کفآلود که معمولاً چندین حیوان را به طور همزمان مبتلا میکند. نفخ ناشی از گاز آزاد میتواند بدون هشدار قبلی بروز کند، در حالی که نفخ کفآلود اغلب با علل آشکار همراه است. با این حال، درمان نفخ کفآلود ممکن است دشوارتر باشد و اغلب نیاز به خدمات دامپزشکی دارد.
- یک گاو مبتلا به نفخ همواره در سمت بالای چپ بدنش یک برجستگی غیرطبیعی نشان میدهد، به طوری که یک طرف بدن گاو بالاتر از طرف دیگر به نظر میرسد.
- تشخیص بین نفخ کفآلود و نفخ ناشی از گاز آزاد به راحتی با استفاده از لوله معده امکانپذیر است. در نفخ کفآلود، کف موجود در شکمبه لوله را مسدود میکند، در حالی که در نفخ ناشی از گاز آزاد، حباب گاز به راحتی قابل شناسایی و به سرعت از طریق لوله معده تخلیه میشود که باعث تسکین فوری حیوان میشود.
هشدارهای مهم درباره نفخ گاو
- در هنگام کار با ترُکار یا چاقو، بسیار احتیاط کنید. ترُکارها شبیه به یک چاقوی ضخیم با نوک بسیار تیز هستند و اگر با دقت و احتیاط لازم از آنها استفاده نشود، میتوانند به شما آسیب برسانند.
- هنگام قرار دادن لوله معده در مری حیوان باید دقت کنید. اطمینان حاصل کنید که لوله به درستی وارد مری شده و نه نای. یکی از نشانههایی که باید به آن توجه کنید این است که حیوان به طور فعال لوله را میبلعد و سعی در سرفه کردن ندارد.
- حیوانات مبتلا به نفخ میتوانند به شدت آسیب ببینند و حتی در اثر این وضعیت جان خود را از دست بدهند. همواره این احتمال وجود دارد که درمانهای ارائهشده مؤثر واقع نشوند یا به اندازهای کافی نباشند که حیوان را نجات دهند.
- در بسیاری از موارد، ممکن است نتوانید به موقع به دامهای مبتلا به نفخ برسید تا آنها را نجات دهید. نفخ میتواند در طی چند دقیقه تا 2 تا 4 ساعت باعث مرگ یک دام شود. برای نجات هرچه بیشتر دامها قبل از آنکه دیر شود، باید سریعاً اقدام کنید.
- در هنگام انجام رومینوتومی (یک روش جراحی برای دسترسی به شکمبه)، در مسیری که محتویات شکمبه ممکن است به خارج پرتاب شوند، قرار نگیرید. در موارد شدید نفخ کفآلود، محتویات شکمبه تحت فشار زیادی هستند و میتوانند در صورت سوراخ شدن شکمبه، با فاصله زیادی به بیرون پرتاب شوند.